.
1591 - OVER TOLERATIE
GESPROKEN
.
Tolerantie
is lijk socialist zijn.
Ge
moet het zijn of ze slaan op joen muile…..
.
I) INLEIDING
Dat Europa richtlijnen
uitvaardigt om ons denken in goede d.i. de juiste banen te leiden : zou dat al
aan iemand opgevallen zijn? Voor wie dat nog niet had ondervonden : ziehier een
handleiding, waaruit blijkt dat we respect moeten opbrengen voor een systeem
dat ons minacht.
.
II MIDDEN
Brussels tolerantie snoert ons de mond
27-10-2013 - Sebastien Valkenberg – Trouw
Bron : Iskander
*
Het moet verdraagzamer, vindt de EU. Maar haar
tolerantieoffensief werkt averechts. Het kind van de rekening is de vrijheid
van meningsuiting.
Waar was het schrijversprotest? Welke kunstenaars
stonden er op de barricade? Heb ik een open brief gemist waarin intellectuelen
hun verontrusting uitspraken over de EU-notitie
'A European Framework
National Statute For The Promotion of Tolerance'
Het werkstuk verscheen in dezelfde week dat Geert
Mak de Abel Herzberglezing 2013 hield over Europa. Een mooie gelegenheid voor
een kritisch geluid. In plaats daarvan sloeg hij aan het mijmeren over 'een
Europese Renaissance'.
De enige die alarm sloeg - ere wie ere toekomt -
was A. Nanninga. Maar ja, die is van GeenStijl en wie daarvoor schrijft, hoeven
we niet serieus te nemen, nietwaar? Terwijl 'A European Framework', een product
van het Europees Parlement, genoeg reden tot argwaan geeft. In één zin: de
vrijheid van meningsuiting loopt gevaar. Dat gaat iedereen aan, maar
schrijvers, kunstenaars en intellectuelen een beetje extra. Meer dan wie ook
moeten zij het hebben van het vrije woord.
Wat maakt de bewuste notitie zo zorgwekkend? Dat ze
een wolf in schaapskleren is. Op het eerste gezicht is 'A European Framework'
een stuk waar niemand zich een buil aan kan vallen. Het wil de tolerantie in de
lidstaten bevorderen én doet aanbevelingen om deze ambitie te vertalen in
wetgeving. De steun voor deze doelstelling zal groot zijn. Uit een steekproef,
die marktonderzoekbureau Team Vier vorig jaar verrichtte onder 571 mensen, blijkt
dat twee op de drie Nederlanders tolerantie als de belangrijkste kernwaarde van
ons land beschouwt.
Daarbij zou een scheut tolerantie heilzaam werk
kunnen verrichten. Zeker aangezien we nog steeds leven in 'doorgeladen tijden',
zoals Joost Zwagerman het een paar jaar terug formuleerde in 'Hollands
welvaren' (2008). Vooral als het om religieuze kwesties gaat, blijkt hoe
gemakkelijk de vlam in de pan slaat.
De gevolgen van die lichte ontvlambaarheid
ondervond columniste Ebru Umar deze zomer. Een kritische column over het
islamitische ochtendgebed en de profeet Mohammed - 'die dooie gast' - kwam haar
op meerdere (doods)bedreigingen te staan. "Vuile kk hoer achter je
telefoon durf je wel kom hier zo praten dan voor mij sla ik al je tanden eruit",
was een van de mildere dreigtweets. Meer tolerantie is dus welkom, lijkt het.
Totdat je gaat lezen in het EU-werkstuk. Dan blijkt
dat het verdraagzaamheidoffensief wel eens averechts zou kunnen uitpakken. In
plaats van de vrijheid van meningsuiting te beschermen, komt deze ernstig in
het gedrang. Grote boosdoener is de definitie die de EU hanteert. Ze associeert
tolerantie met een 'open geest naar onbekende ideeën en levenswijzen' en
'respect voor de onderscheidende kenmerken van verschillende groepen'. De beoogde
houding is die van een antropoloog die nogal onder de indruk is van vreemde
culturen.
Vorig jaar deed Sire iets vergelijkbaars in haar
campagne 'Tolerantie, daar knapt heel Nederland van op'. Een duidelijke
definitie bleef uit. Maar in het reclamespotje zagen we hoe het hoorde. De
hoofdpersoon at couscous met een Marokkaanse familie, feestte mee op een Joodse
bruiloft en deed mee aan een potje (Turks?) worstelen.
Kennelijk is dit tolerantie anno 2013: verdiep je
in andermans achtergrond, dan groeit het begrip, en wie weet zelfs de
waardering. Deze benadering valt prima te begrijpen als we die afzetten tegen
de ongerustheid van Sire- directeur Pim Slierings. In een interview in Trouw
lichtte hij zijn campagne toe. "Er heerst een gevoel dat het hier vol is
en er is angst voor het onbekende."
Voor een instantie als Sire is het van belang dat
zij haar begrippenapparaat op orde heeft. Tegelijk maakt zij 'slechts' reclame.
De kwestie wordt urgenter als het Europees Parlement met tolerantie aan de slag
gaat. De parlementariërs maken wetten op basis waarvan uitingen van
intolerantie bestraft kunnen worden. Zorg dus voor een definitie die
doortimmerd en weloverwogen is.
Tolerantie als een vorm van ruimdenkendheid en
respect. Bij die populaire opvatting plaatst de Leidse rechtsfilosoof Paul
Cliteur grote vraagtekens. In zijn essaybundel 'Moderne Papoea's' (2003) zegt
hij het zo: "Waarom
zou ik moeten respecteren wat ik wezenlijk verkeerd acht?"
Laten we de proef op de som nemen. De
Sire-voorbeelden komen uit de hoek van de gezellige volksfolklore en zijn
mediageniek. Die zullen voor niemand echt een steen des aanstoots zijn. Dat
verandert als het om de duistere kanten van een cultuur gaat, zoals de
gelijkstelling van homo's aan varkens binnen de islam en de ongelijkheid van
man en vrouw. Om het met Cliteur te zeggen: waarom zou je er respect voor
moeten opbrengen?
De laatste tijd gingen veel debatten over de vraag
of de EU niet een sluipenderwijs verandert van een economische in een politieke
unie. Ter voorkoming daarvan verzamelde het Burgerforum EU bijna 60.000
handtekeningen van burgers die dit proces een halt willen toeroepen.
De bezorgdheid zou nog groter moeten zijn over een
ontwikkeling die zich nog geruislozer voltrekt. De Brusselse rekenmeesters worden
gevreesd, maar onderschat ook de zedenmeesters niet. Het heeft er alle schijn
van dat de EU een fatsoensunie aan het optuigen is.
In toenemende mate beschouwt Europa zich als
scherprechter die beslist wat je wel mag vinden en wat niet. Wat goede meningen
zijn en wat foute. De eerste groep zou duiden op de aanwezigheid van
tolerantie, de tweede van intolerantie.
Wat betekent dit concreet? Je goedkeuring
uitspreken over een totalitaire ideologie mag niet, staat er in sectie zeven
van 'A European Framework', net zoals xenofobische standpunten verboden zijn.
Het zijn het maar twee voorbeelden; de lijst met illegale uitingen -
genocidenontkenning, de belediging van groepen - is veel langer. Het venijn zit
hem in de rekbaarheid van de criteria. Neem xenofobie. Het is een
containerbegrip waaronder je vele uitspraken kunt laten vallen.
Denk niet dat we te maken hebben met de zoveelste
papieren tijger die uiteindelijk in een diepe bureaulade belandt. Dat 'klimaat
van tolerantie ten aanzien van de kwaliteiten en culturen van anderen' komt er
niet zomaar.
Daarom pleiten de auteurs voor aangepast
lesmateriaal op school en cursussen op de werkvloer (alleen de door filosoof Ad
Verbrugge opgerichte vereniging Beter Onderwijs Nederland reageerde kritisch op
deze vanuit Brussel opgelegde tolerantielessen). Boeken, tijdschriften, televisieprogramma's kunnen op
subsidie rekenen als ze de juiste boodschap uitdragen.
Dat de juiste mening belangrijker is dan de vrije
mening, bleek al eerder. Begin dit jaar presenteerde de High Level Group on
Media Freedom and Pluralism een rapport over 'mediavrijheid en diversiteit'. De
denktank wil een orgaan instellen voor 'opgelegde zelfregulering', een soort
Raad voor de Journalistiek. Dit moet de bevoegdheid krijgen om journalisten
boetes op te leggen, te dwingen tot publieke excuses en zelfs uit hun beroep te
zetten. Leidraad bij de beoordeling van het journalistengilde is een set
'Europese waarden'. Onduidelijk is wat die waarden precies inhouden, wie ze
vaststelt en wat de gevolgen zijn als iemands mening ermee in strijd is.
'A European Framework' is dus geen op zichzelf
staand document, maar past in een breder opvoedingsprogramma dat Europeanen tot
nette opvattingen brengt. Daarmee slaat de EU de plank niet zomaar mis. Het
oorspronkelijke ideaal slaat om in zijn tegendeel. Als er één ding is wat
tolerantie nu juist niet beoogt, is dat het afdwingen van politieke
correctheid. Wat zou de Franse filosoof Voltaire zo'n 250 jaar geleden ook
alweer gezegd hebben? "Ik verafschuw alles wat u schrijft, maar ik zou
mijn leven ervoor geven dat u het kunt blijven schrijven."
Toegegeven, het blijft onduidelijk of deze
uitspraak werkelijk van Voltaire is. Maar dat is hier van ondergeschikt belang,
de gedachtengang is in elk geval in lijn met de rest van zijn oeuvre.
Deze oerdefinitie laat zien dat de EU er niet
verder naast had kunnen zitten met haar pleidooi. Tolerantie heeft niets te
maken met respect en het afdwingen van meningen die de toets der beschaving
kunnen doorstaan. Het is precies omgekeerd. Er valt pas iets te tolereren in
het geval van uitingen die we verwerpelijk vinden. Of zoals Voltaire het zei:
"Ik verafschuw alles wat u schrijft ..." Inderdaad: afschuw in plaats
van respect.
Vandaar dat tolerantie ook wel wordt getypeerd als
de deugd van het tandenknarsen. Jawel, een deugd. Dat wil zeggen dat er moeite
voor nodig is om die onder de knie te krijgen. Het liefst zou je iets
verbieden, maar dat doe je niet.
Tolerantie nieuwe stijl heeft het omgekeerde
effect. Ze is funest voor de vrijheid van meningsuiting. Het accent verschuift
van degene die een onwelgevallige mening aanhoort naar degene die er een uit.
Het is niet langer aan de eerste om tot tien te leren tellen, maar aan de
tweede om op zijn taalgebruik te letten. Weg aansporing om het
incasseringsvermogen te trainen.
Om de pervertering van het tolerantiebegrip
inzichtelijk te maken: dacht Ebru Umar op tolerantie te mogen rekenen ten
aanzien van haar column, blijkt dat ze moet vrezen voor het verwijt dat ze zelf
intolerant is. In een overijverige bui zouden de Europese zedenmeesters 'die
dooie gast' zomaar kunnen uitleggen als een geval van respectloosheid of van
islamofobie.
Wat is het resultaat als critici voortdurend
rekening moeten houden met groepen die zich niet 'gerespecteerd' voelen? Het
risico bestaat dat ze bij voorbaat al een toontje lager gaan zingen. De harde
polemiek, de bijtende satire en de bijtende spot dreigen zieltogende genres
worden.
Een hypothetisch scenario? Zeker niet. Ebru Umar
stelt zich strijdlustig op. Maar Paul Cliteur hield zich uit angst voor
opgewonden moslims een tijdlang gedeisd en korter geleden hebben cabaretiers
als Youp van 't Hek en Tijl Beckand erkend dat ze niet alles durfden zeggen op
het toneel. De laatste in dat rijtje is Hans Teeuwen. Een paar maanden geleden
vertelde hij in 'Zomergasten' dat hij zelfcensuur toepast uit angst voor geweld
uit islamitische hoek. Hij zal zich niet gesterkt voelen door het Brusselse
proza. Integendeel.
Dat maakt de fatsoensunie die Brussel voor ogen
staat geen aanlokkelijk perspectief. Laat die mijmeringen over een Renaissance
dus maar zitten. Het is eerder oppassen geblazen dat we niet teruggaan naar de
donkere Middeleeuwen.
Sebastien Valkenberg (1978) is filosoof en
essayist. Hij publiceert in Trouw en Filosofie Magazine. In 2010 verscheen
'Geluksvogels. Of waarom we het nog nooit zo goed hadden'.
*
III
SLOT
Tot
hier deze lezing, bested voor Ongelovige Honden en Varkens. Voor ons dus. Betrokkene
zal voor zijn tekst volgens mij zekerlijk geen subsidie ontvangen….. Maar net
zoals één zandkorreltje een sputterende motor kan doen stilvallen, zal deze
bijdrage, die ik liever een ‘Ode aan de Vrijheid’ zou noemen,
bijdragen aan de vernietiging van het monster.
De
volgende stap in het dwingen van de vrije gedachte, is het opleggen door middel
van bajonetten. Of hadden wij beter het scherp van de snede van het kromzwaard in
het oog gehouden?
Geschreven door AABEE via
Digitalia
…
…
Geen opmerkingen:
Een reactie posten